Adli Bilişim ve Uzman Mütalaasının Yargılamadaki Rolü

Dijital çağda yargılamalar, yalnızca hukuki argümanlara değil; teknik delillerin yorumlanmasına da büyük ölçüde bağlıdır. Bu bağlamda uzman mütalaası, özellikle karmaşık teknik verilerin açıklanmasında ve mahkemeye sunulmasında kritik bir araç haline gelmiştir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 293. maddesi ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 67. maddesi kapsamında taraflar, konularında uzman kişilerden bilimsel ve teknik dayanaklara sahip mütalaalar alabilir.

Uzman Mütalaası Nedir?

Uzman mütalaası, hukuki bir uyuşmazlıkla ilgili olarak, alanında uzman bir kişi tarafından hazırlanan, teknik analiz ve hukuki değerlendirme içeren bilimsel rapordur. Yargılama sürecinde hakime rehberlik etmesi amacıyla, bilirkişi dışında sunulan bu görüşler, savunmanın teknik boyutunu kuvvetlendirir ve delil niteliğinde kullanılabilir.

Uzman Mütalaasının Hukuki Dayanakları

Modern yargılamada teknik uzmanlık gerektiren konuların, yalnızca hukuki yorumla değil, bilimsel ve analitik yöntemlerle de değerlendirilmesi zorunluluk haline gelmiştir. İşte bu noktada “uzman mütalaası”, tarafların dava sürecine teknik katkı sağlamasına imkân tanıyan kritik bir araçtır. Türk hukuk sisteminde uzman mütalaasının yasal temeli, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 293. maddesi ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 67. maddesi ile çizilmiştir.

HMK m. 293’e Göre Uzman Görüşü Sunulması

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 293. maddesi, taraflara dava konusu teknik meselelerle ilgili uzman görüşü sunma hakkı tanır. İlgili maddeye göre:

“Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak uzmanından bilimsel mütalaa alabilir ve bu mütalaayı mahkemeye sunabilirler. Mahkeme, bu mütalaayı bilirkişi raporu gibi değerlendirmek zorunda değildir; ancak hükme esas alınmasa dahi gerekçede değerlendirme yapması gerekir.”

Bu hüküm doğrultusunda, uzman mütalaası bir delil değil, görüş niteliğindedir; ancak teknik içeriğiyle hâkimin kanaat oluşturmasında ciddi katkı sağlar. Ayrıca, uzman mütalaaları çoğu zaman bilirkişi raporlarıyla çelişen teknik açıklamalar içerebilir ve bu durumda mahkemeye bilimsel bir alternatif sunar.

CMK m. 67’ye Göre Ceza Yargılamasında Uzman Görüşü

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 67. maddesi, bilirkişilik kurumunu düzenlerken, taraflara özel uzmanlardan görüş alma imkânı da sağlar. Özellikle dijital deliller, HTS kayıtları, IP hareketleri, sosyal medya mesajlaşmaları gibi teknik içerikli hususlarda, bilirkişiden bağımsız olarak uzman mütalaası sunmak, savunma hakkının etkin kullanımı açısından önem arz eder.

CMK m. 67 kapsamında uzman mütalaası:

• Ceza muhakemesinde alternatif teknik görüşü temsil eder,

• Bilirkişi raporunun eksikliklerini ortaya koyabilir,

• Yargılamada teknik savunmayı güçlendirir.

Yargıtay Kararlarıyla Uzman Mütalaasının Değeri

Yargıtay içtihatları, uzman mütalaasının ceza ve hukuk davalarında nasıl değerlendirileceğine dair önemli emsaller sunmaktadır. Özellikle şu kararlar, mütalaanın bilirkişi raporuyla kıyaslanabilir önem taşıyabileceğini ortaya koymaktadır:

🔹 Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2021/456 E., 2021/987 K.:

“Uzman mütalaası, bilirkişi raporu kadar olmasa da, teknik değerlendirme içeren beyan niteliği taşır ve mahkemece gerekçeli olarak değerlendirilmelidir.”

🔹 Yargıtay 6. Ceza Dairesi, 2024/6399 K.:

“Sanık müdafii tarafından sunulan uzman mütalaasının, bilirkişi raporunun eksikliklerini ortaya koyduğu ve mahkemece bu hususun tartışılmadan hüküm kurulduğu anlaşılmıştır. Savunma hakkının kısıtlandığı kabul edilmelidir.”

🔹 Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2024/13781 K.:

“Uzman görüşünün mahkemece göz ardı edilmesi, yargılamanın eksik yürütülmesine neden olur. Tarafın sunduğu teknik mütalaa, bilirkişilik incelemesiyle desteklenmediği gerekçesiyle görmezden gelinemez.”

🔹 Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2025/4732 K.:

“Mahkemece bilirkişi raporuna üstünlük tanınırken, sanık müdafii tarafından sunulan uzman mütalaası gerekçesiz şekilde dışlanmış, bu da savunma hakkının ihlaline yol açmıştır.”

Dijital Delillerde Uzman Mütalaasının Önemi

Adli bilişim süreçlerinde, dijital verilerin elde edilmesi, saklanması, incelenmesi ve raporlanması yüksek teknik bilgi gerektirir. Bu alanlarda hazırlanan uzman mütalaaları şu başlıklarda kullanılmaktadır:

• HTS Kayıtlarının İncelenmesi ve Raporlanması
  Kimin, ne zaman, nerede ve kimle iletişim kurduğuna dair analizler.

• IP Adresi ve Log Kayıtlarının Takibi
  İnternet üzerinden yapılan işlemlerin kullanıcı eşleştirmesi.

• WhatsApp, E-posta, Sosyal Medya Kayıtlarının Teknik İncelemesi
  Yazışmaların bütünlüğü, manipülasyon tespiti ve zaman damgası kontrolü.

• Veri Kurtarma ve Dosya Manipülasyonunun Tespiti
  Silinen verilerin kurtarılması, sonradan değiştirilip değiştirilmediğinin belirlenmesi.

• Blokzincir (Blockchain) Tabanlı İşlemlerin Delil Niteliği
  Kripto varlıklar ve blokzincir işlemlerine dair teknik raporlama.

Uzman Mütalaası Hangi Davalarda Kullanılır?

• Bilişim Suçları (TCK m. 243-245)

• Ticaret Hukuku Davaları (Veri sızıntısı, iş sözleşmelerinde dijital ihlal)

• Boşanma Davaları (Dijital yazışmaların delil niteliği)

• Miras Davaları (Dijital varlıkların paylaşımı)

• Ceza Yargılaması (IP tespiti, delil zinciri analizi)

⚖️ Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2022/5545 E., 2023/8721 K. sayılı kararında, “WhatsApp yazışmalarına ilişkin uzman mütalaası, boşanma davasında irdeleme bakımından dikkate alınabilir” ifadesine yer verilmiştir.

Uzman Mütalaası Süreci Nasıl İşler?

1. Sözleşme ve Hizmet Onayı
   Mütalaa hazırlanması süreci, yazılı bir sözleşme ile başlar. Hizmetin kapsamı, süre, gizlilik ve ücret açıkça belirlenir.

2. Veri ve Bilgi Toplama
   Avukat veya müvekkil tarafından sağlanan dijital materyaller (telefon yedekleri, bilgisayar imajı, e-postalar) teknik inceleme için güvenli şekilde alınır.

3. Ön Teknik ve Hukuki Değerlendirme
   Verilerin delil niteliği, bütünlüğü, erişim zinciri ve yasal elde ediliş kriterleri analiz edilir.

4. Raporlama ve Mütalaa Hazırlığı
   Bilimsel analizler ve hukuki yorumlarla desteklenmiş, usule uygun mütalaa hazırlanarak ilgili tarafa teslim edilir.

Uzman Mütalaasının Etkili Kullanımı ve Stratejik Değeri

• Önleyici Strateji: Mütalaa, dava açılmadan önce risk analizi yapılmasında kullanılabilir.

• Savunma Güçlendirme: Davada hakimi teknik konuda bilgilendirerek savunmanın inandırıcılığını artırır.

• Delil Zincirini Sağlama: Verinin bütünlüğü, elde ediliş yöntemi ve manipülasyon analiziyle hukuka uygun delil elde edilmesine katkı sağlar.

Neden Cüneyt Üre?

📌 Cüneyt Üre, 30 yıllık bilişim ve 15 yıllık adli bilişim bilirkişiliği tecrübesiyle, özellikle dijital delillerin hukuki süreçlere entegrasyonu konusunda Türkiye'de sayılı uzmanlardan biridir. Bugüne kadar yüzlerce dava dosyasında teknik görüş sunmuş, Yargıtay içtihatlarına konu olmuş mütalaalara imza atmıştır.

İşbirliği yaptığı bazı meslektaşlar:

• Av. Bilgin YEŞİLBOĞAZ (Mersin Barosu Önceki Başkanı)

• Av. Burcu DÜZEN (Mersin Barosu Çocuk Hakları Merkezi)

• Mahanoğlu Hukuk Bürosu

• Macolar Hukuk Bürosu

📩 Teknik Destek ve Uzman Görüş Talebi

Aşağıdaki formu doldurarak ya da İletişim sayfamdan bana ulaşarak, dava dosyanıza özel teknik analiz ve uzman mütalaası talebinde bulunabilirsiniz.

Günceleme Tarihi: 03.07.2025 19:37