Yatırım Piyasası Suçları: Dijital Delil Temelli Hukuki ve Teknik İnceleme

Yatırım piyasaları, teknolojinin gelişmesiyle birlikte küresel ve bireysel erişimin arttığı, aynı zamanda hukuki risklerin ve suistimallerin de hızla çeşitlendiği bir alan hâline gelmiştir. Gerek organize borsalarda, gerekse tezgâh üstü piyasalarda (OTC) yapılan işlemler, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) düzenlemeleri ile denetlenmekte; bu işlemlere ilişkin suiistimaller ise hem idari yaptırımlara hem de cezai sorumluluğa konu olabilmektedir.

Bu alandaki suçların tespiti, yalnızca hukuk bilgisiyle değil, adli bilişim teknikleriyle desteklenen dijital delil analizlerine de ihtiyaç duyar. Çünkü çoğu zaman bu suçlar, dijital platformlar üzerinden, algoritmalar, API bağlantıları, sahte aracı kurum siteleri, sosyal medya manipülasyonları ve sahte yatırım uygulamaları aracılığıyla işlenmektedir.

Mevzuat Dayanakları ve Suç Tipleri

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn), yatırım piyasalarındaki düzeni sağlamak amacıyla; piyasa dolandırıcılığı, içeriden öğrenenlerin ticareti, manipülasyon, izinsiz sermaye piyasası faaliyeti gibi birçok fiili suç veya kabahat olarak düzenlemiştir.

1. Piyasa Dolandırıcılığı (SPKn m.107)

Piyasa dolandırıcılığı; yatırımcıları yanıltıcı, aldatıcı veya gerçeğe aykırı beyanlarla işlem yapılmasını sağlamaya yönelik fiilleri kapsar. Örneğin sosyal medya üzerinden pompala-boşalt (pump & dump) yöntemleriyle fiyatı şişirilen hisseler bu kapsamdadır. SPKn m.107/1'e göre, bu fiilleri işleyenler 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezasıyla cezalandırılır.

2. İçeriden Öğrenenlerin Ticareti (SPKn m.106)

İşlem yapılacak menkul kıymete ilişkin henüz kamuya açıklanmamış, özel nitelikli bilgileri elinde bulunduran kişilerin, bu bilgileri kullanarak menfaat elde etmesi içeriden öğrenenlerin ticareti suçu oluşturur. Teknik iz takibi ve dijital trafik verileri, bu suçun tespitinde kritik rol oynar.

3. İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti (SPKn m.109)

SPK’dan yetki belgesi almadan portföy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı veya kaldıraçlı işlem sunan internet siteleri üzerinden yatırım aldatmacası yapılması halinde, izinsiz faaliyet suçu oluşur. Bu gibi durumlarda sunucular, domain kayıtları, e-posta trafiği, dijital ödemeler ve IP logları incelenerek sorumlular tespit edilebilir.

Dijital Delillerin Önemi

Yatırım piyasası suçlarının büyük bölümü, dijital ortamlarda iz bırakır. Bu bağlamda IP adresleri, HTS kayıtları, mail sunucu logları, blokzincir işlem geçmişleri, API erişim dökümleri, finansal yazışmalar, sosyal medya içerikleri, tarih/saat damgalı PDF veya ekran görüntüleri, delil niteliği taşır. Bu veriler, 5271 sayılı CMK m.134 ve devamı hükümleri kapsamında dijital incelemeye alınarak, bilirkişi veya uzman mütalaası yoluyla raporlanabilir.

6100 sayılı HMK m.293 uyarınca, taraflar kendi teknik uzmanlarını görevlendirerek mahkemeye uzman görüşü sunabilir. Bu görüş, özellikle teknik karmaşıklığı yüksek dijital delillerin hukuki anlamlandırılması açısından önemlidir.

Kripto Para ve Forex Alanında Suiistimaller

Son yıllarda artan bir diğer sorun da kripto para borsaları ve kaldıraçlı Forex işlemleri üzerinden yapılan dolandırıcılıklardır. SPK, bu alanda lisanssız faaliyet gösteren kişi ve kurumları sıkı şekilde denetlemekte ve kamuoyu ile paylaşmaktadır.

Ancak birçok dolandırıcılık, yurtdışı merkezli sahte platformlar ve mobil uygulamalarla gerçekleştirilmekte, mağdurlar parasal zarar gördükten sonra başvuruda bulunmaktadır. İşte bu noktada blokzincir analizleri, cüzdan transfer takibi, sunucu lokasyon çözümlemeleri, mobil uygulama kaynak kod analizi gibi teknik yöntemlerle olayların çözülmesi mümkün olabilmektedir.

Uzman Mütalaasının Hukuki Süreçteki Rolü

Yatırım piyasası suçlarında, savunma ya da suç duyurusu sürecinde, uzman mütalaası, mahkemeye sunulabilecek en değerli teknik belgelerdendir. Özellikle ceza yargılamalarında, TCK m.157 (dolandırıcılık), m.158 (nitelikli dolandırıcılık), m.204 (resmî belgede sahtecilik) kapsamında yargılama yapılmakta olup, dijital delillerin bu suç unsurlarıyla ilişkilendirilmesi teknik uzmanlık gerektirir.

Bu kapsamda, hazırladığım raporlar; delil bütünlüğünü, veri doğruluğunu, erişim ve işlem geçmişini belgeler. Ayrıca dijital manipülasyonlar ve veri silinmeleri gibi durumlarda, veri kurtarma ve manipülasyon tespiti yapılır.

Vergisel Yükümlülükler ve İdari İncelemeler

Yatırım faaliyetleri, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında beyan yükümlülüğüne tabidir. Ancak vergi kaçırmak amacıyla yapılan işlem saklamaları, off-shore transferler, dijital cüzdanlar üzerinden gelir elde edilmesi gibi durumlar, Mali Suçlar Araştırma Kurulu (MASAK) ve Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından denetlenmektedir. Bu noktada da dijital deliller kritik önem arz eder.

Sonuç ve Öneriler

Yatırım piyasası suçları, sadece yatırımcıları değil, bu süreçte avukatları, danışmanları ve bilişim uzmanlarını da ilgilendiren çok yönlü bir alandır. Gerek savunma gerekse suç duyurusu boyutunda, teknik uzmanlıkla hazırlanan uzman mütalaası ve adli bilişim raporları, delil değeri taşıyan stratejik dokümanlardır.

Adli Bilişim Uzmanı olarak, yatırım piyasası suçlarına ilişkin sunduğum hizmetler:

• Dijital delil inceleme ve teknik analiz

• HTS, IP, log ve e-posta kayıt çözümleme

• Blokzincir işlem takibi

• Kripto cüzdan ve ödeme geçmişi analizi

• Uzman mütalaası hazırlanması (HMK 293 / CMK 67)

• Bilirkişilik ve mahkemeye teknik görüş sunumu gibi başlıkları kapsamaktadır.

Bu alanda profesyonel destek almak isteyen avukatlar ve hukuk büroları için, hem mevcut davalarda hem de önleyici danışmanlık süreçlerinde bilimsel ve hukuki bütünlüğü esas alan çalışmalar sunmaktayım.