Forex Mağdurları İçin Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB) ve Başvuru Rehberi 2025

2025 itibarıyla ŞİB’in hem nasıl ve nereye gönderileceği, hem de hangi seviyede ayrıntı/kalite beklendiği çok daha netleşmiş durumda. Bu rehber, avukatların pratikte ne zaman ve nasıl bildirim yapacağını; yatırımcıların ise hangi davranış kalıplarını “şüpheli” sayması gerektiğini sahaya yansıtan bir çerçeve sunar.

2025 Güncellemeleri Işığında Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB): Avukatlar ve Yatırımcılar İçin Teknik–Hukuki Rehber

2024–2025 döneminde MASAK, şüpheli işlem bildirimi (ŞİB) ekosistemini hem sektörel rehberlerle hem de dijital başvuru/iletişim altyapısıyla güncelledi. Sermaye piyasası aracı kurumları için yayımlanan ŞİB Rehberi 2.0 ile (MSK-RHB-ŞİB-002-2) yapı ve içerik derinleşti; bildirimin kalitesi özellikle vurgulandı. Pek çok yükümlü grup için benzer kalite vurgusu ve form alanlarının nasıl doldurulacağına ilişkin ayrıntılar da rehberlere işlendi. Eş zamanlı olarak MASAK Online 2.0 platformu devreye alındı; yükümlülerin elektronik ortamda bildirimlerini iletebilmesi için başvuru adımları açıklandı.

Hukuki Çerçeve: 5549 ve alt düzenlemeler, sektör rehberleri ve TF boyutu

ŞİB’in dayanağı 5549 sayılı Kanun’un 4. maddesidir: Yükümlüler nezdinde yapılan/teşebbüs edilen işlemlerde suç gelirine veya yasa dışı amaca ilişkin bilgi, şüphe ya da şüpheyi gerektirecek husus varsa MASAK’a bildirim zorunludur. Tedbirler Yönetmeliği ve 13 Sıra No’lu Genel Tebliğ uyarınca şüpheli işlemlerin elektronik ortamda bildirilebilmesi ve sektörel rehberlerin bağlayıcı usul-esasları belirlemesi benimsenmiştir.

ŞİB, terörizmin finansmanı (TF) boyutunu da kapsar. 2025 tarihli TF Rehberi; risk temelli yaklaşımın, yaptırım/“malvarlığının dondurulması” taramalarının ve kripto transfer mesajlarındaki gönderici-alıcı bilgilerinin sürekli izlenmesini vurgular. Rehber, FATF standartlarına dayalı metodolojiyi ve TF riskini müşteri/hizmet/ülke ölçeğinde nasıl puanlayacağınızı adım adım açıklar.

Kimler için hangi rehber?

• Sermaye piyasası aracı kurumları (SPAK) – ŞİB Rehberi 2.0: Bildirim kalitesi ve formun doldurulması detaylarına özel vurgu vardır.

• Ödeme/E-para kuruluşları – ŞİB Rehberi 2.0: 6493 kapsamındaki kuruluşların e-bildirim esasları ve kâğıt kanalının istisnai kullanımı düzenlenir.

• Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları (KVHS) – ŞİB Rehberi 2.0: Formda tek işlem/çoklu işlem nasıl raporlanır, hangi alanlar doldurulur ayrıntılandırılmıştır. Ayrıca TF ve öncül suç başlıkları için TCK ve 6415 atıfları içeren şüpheli işlem kod tablosu bulunur.

• Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar (ETHS) – ŞİB Rehberi 1.0: ETHS için ŞİB form alanlarının amacı/açıklaması ve “işlemin ertelenmesi talepli” ibaresinin kullanım koşulları anlatılır.

• Bankalar – ŞİB Rehberi 2.0: MASAK.Online erişim, formun (E) Şüpheli İşlem Bilgileri bölümünü doğru kullanma ve tek/çoklu işlem raporlama mantığı detaylıdır.

Avukatlar için: “Ne zaman” ve “nasıl” bildirim?

Serbest avukatlar, Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesinde sayılan belirli işlemlerle sınırlı olarak (ör. taşınmaz, şirket/vakıf/dernek kuruluş/idare/devri, banka–menkul kıymet–her türlü hesapların idaresi gibi) ŞİB yükümlülüğünü bizzat yerine getirir. Şüphenin oluştuğu andan itibaren en geç 10 iş günü içinde; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde derhal MASAK’a bildirilmelidir.

Nereye ve hangi yolla? Serbest avukatlar için EMİS-Online üzerinden ya da MASAK’ın sitesindeki formun ıslak imzalı gönderimi esastır; düz yazı ile gönderilen metinler ŞİB sayılmaz.

Uygulamada püf noktaları:

• Şüpheli işlem tipleri referans içindir; tip listesinde yoksa bile şüphe gerekçesi varsa bildirim yapılmalıdır.

• Şüphe, “makul bir kişinin de şüpheleneceği davranışlar” + mesleki deneyimle desteklenen somut bulgular üzerinden inşa edilmelidir.

Bildirim formu nasıl doldurulmalı? (Teknik kalite rehberi)

Tüm rehberlerde ortak vurgu: “Kaliteli bildirim”. MASAK’ın analiz-istihbarat fonksiyonu için ŞİB’in ayrıntı düzeyi kritik önemdedir.

• (E) Şüpheli İşlem Bilgileri: Buraya yalnızca şüphe konusu ve parasal tutar içeren işlemler özetlenir; şüphe dışındaki tüm işlemleri dökmek gerekmez.

• Tek işlem / çoklu işlem: Tek bir şüpheli hareket varsa “Tek İşlem”, bir dönem boyunca aynı kişi/kişiler adına tekrarlanan kalıp varsa tarih aralığı + toplam tutar ile “Çoklu İşlem” şeklinde raporlanır.

• Birden fazla desen: Farklı mahiyette şüpheli desenler için (E) bölümü tekrarlanabilir.

• Aynı konulu çok kişi: Aynı konuya ilişkin birden fazla gerçek/tüzel kişi varsa tek ŞİB formu düzenlenir.

“İşlemin ertelenmesi” talepli bildirimler (acil durum protokolü)

5549’un 19/A maddesine dayanan Yönetmelik kapsamında, salt şüpheyi aşan ciddi emare veya belge varsa “İşlemin Ertelenmesi Talepli” bildirim yapılabilir. Rehberler; aciliyet kutucuğunun nasıl işaretleneceğini, formda gerekçenin ayrıntılı yazılması gerektiğini ve azami 7 iş günü kuralını açıkça belirtiyor. ETHS ve KVHS rehberlerinde de aynı usul yer alır.

Terörizmin finansmanı ve yaptırım taramaları: pratik sonuçlar

TF Rehberi 2025, kurum politikalarının yalnızca şüpheli işlem tespitini değil, 6415 ve 7262 kapsamındaki malvarlığının dondurulması kararlarına karşı gelişmiş kontrolleri ve sürekli izlemeyi de kapsaması gerektiğini vurgular. Özellikle elektronik transferlerde ve kripto varlık mesajlarında gönderici/alıcı bilgilerinin dikkate alınması istenir.

TF’nin güncel istismar kanalları arasında sosyal medya üzerinden bağış/donation akışları ve KVHS kullanımı da sayılır. Rehber; risk temelli yaklaşımı ve FATF çizgisini metodoloji olarak benimser.

Yatırımcılar için kırmızı bayraklar (dolandırıcılık–aklama kesişimi)

Ulusal Risk Değerlendirmesi (URD) özeti, nitelikli dolandırıcılık gelirlerinin bilişim sistemleri ve kripto işlemleri üzerinden aklanmasının artış eğiliminde olduğunu; yasa dışı bahis/gaming gelirlerinin de yüksek riskli alan olduğunu ortaya koyuyor.

Yatırımcı perspektifinden dikkat edilecek örnek kalıplar:

• Hızlı giriş-çıkış ve katmanlı transferler: Yeni açılan hesaplar üzerinden kısa sürede çoklu borsa/kanal transferi, ardından kriptoya dönüş ve üçüncü taraf cüzdanlara aktarım.

• Sosyal medya tabanlı “bağış” çağrıları: Kimliği belirsiz cüzdanlara yönlendirmeler, gizlilik odaklı coin’lere yönelim.

• Yasa dışı bahis ağlarıyla örtüşen ödeme yolları: Çoklu e-para/ödeme katmanları üzerinden parçalı tahsilatlar; URD’nin yasa dışı bahis vurgusunu hatırlayalım.

Bu davranış kümeleri; hem yatırımcıların kendi korunma pratiklerini güçlendirmesi, hem de aracı kurum-KVHS-ETHS aktörlerinin istihbarat değeri yüksek ŞİB üretmesi için yol göstericidir.

MASAK Online/EMİS-Online ve operasyonel işleyiş

• Kurumsal yükümlüler için MASAK Online 2.0 platformu devrededir; başvurular “online işlemler” adresinden yapılır.

• Serbest avukatlar için EMİS-Online veya ıslak imzalı form gönderimi kullanılır; düz yazılar ŞİB değildir.

• Banka/ödeme/kripto tarafında formun alan amaçları ve acil durum işaretlemeleri rehberlerde birebir tanımlıdır; doğru kutucuk ve doğru özet uzun vadede analize en büyük katkıyı sağlar.

Uyum ve yaptırım boyutu: Risk temelli yaklaşım, yaptırım taraması ve gizlilik

TF Rehberi; malvarlığı dondurma kararlarına uyumsuzluk riskinin tüm yükümlüler için (uyum görevlisi atama zorunluluğu olmasa dahi) izlenmesi gerektiğini, 25.12.2024 değişiklikleriyle gelişmiş kontroller ve sürekli izleme sorumluluğunun genişletildiğini açıkça belirtiyor.

Güncel rehberler ayrıca bildirim kalitesinin MASAK’ın analiz süreçlerindeki etkisini ve bu yüzden formun eksiksiz/detaylı doldurulmasının önemini tekrar ediyor. Uygulamada, aynı konuya ilişkin birden çok kişinin tek formda toplanması ve “tek/çoklu işlem” ayrımının doğru yapılması; veri gürültüsünü azaltıp analitik isabeti artırır.

Son söz: Avukat ve yatırımcılar için yol haritası

• Avukatlar: Şüphe oluştuğunda 10 iş günü kuralını hatırlayın; EMİS-Online veya ıslak imzalı form dışında kanallar ŞİB sayılmaz. Şüpheyi tip listeleriyle sınırlamayın; makul kişi standardı + mesleki tecrübe ile somutlayın.

• Yükümlü kurumlar (SPAK, KVHS, ETHS, ödeme/e-para, bankalar): MASAK Online 2.0 ile birlikte elektronik ŞİB norm oldu. Formun (E) bölümünde yalnızca şüpheli işlemleri ve parasal tutarları özetleyin; desen çoksa (E)’yi tekrarlayın.

• Herkes için: TF risklerini müşteri/hizmet/ülke bazında puanlayın; yaptırım taramalarını, kripto ve IBAN mesaj alanlarını sürekli izleyin.

Forex mağduru bir kişi MASAK’a ŞİB yapabilir mi?

Hayır. ŞİB, kanunen yükümlü sayılan kuruluşların sorumluluğudur. Mağdurlar doğrudan MASAK’a ŞİB gönderemez. Bunun yerine aşağıdaki yollar izlenmelidir:

1. Savcılığa suç duyurusu: Olayı “nitelikli dolandırıcılık” şüphesiyle Cumhuriyet Başsavcılığı’na taşıyın. Dilekçeye dekontlar, yazışmalar, ekran görüntüleri, platform URL/uygulama bilgileri, IBAN/cüzdan adresleri ve tarih–saat çizelgesini ekleyin.

2. SPK başvurusu (lisanssız forex): İşlem lisanssız yurtdışı platformdaysa SPK’ya çevrim içi başvuru yapın. SPK, kamu duyuruları ve denetimleri üzerinden süreci takip eder; ayrıca bankalar/ödeme kuruluşları nezdinde uyum kontrollerini tetikleyebilir.

3. Bankaya/ödeme kuruluşuna yazılı bildirim: Paranın geçtiği banka veya ödeme/e-para kuruluşuna resmi bir dilekçeyle olayın dolandırıcılık kapsamında olduğunu ve “şüpheli işlem değerlendirmesine alınmasını” talep ettiğinizi bildirin. Bu, kurumun kendi ŞİB yükümlülüğünü harekete geçirir.

4. Aracı kurum/KVHS’ye bildirim: Para/kripto transferi bir aracı kurum ya da kripto varlık hizmet sağlayıcı üzerinden yapıldıysa, platformun uyum birimine yazılı başvuru yapın; hesabın dondurulması/izlenmesi ve gerekirse ilgili makamlara bildirim yapılmasını talep edin.

5. Ödeme aracı üzerinden geri alma girişimleri: Kredi kartıyla ödeme yapıldıysa chargeback/ters ibraz, havaleyse bankalar arası geri çağırma (recall) talebi gibi yolları gecikmeden deneyin. Başarı garantisi yoktur; hız ve belge bütünlüğü şansı artırır.

6. Delil dosyası kontrol listesi:

   • İşlem dekontları ve swift/transfer referansları

   • Yazışmalar (e-posta/mesajlaşma), arama kayıtları

   • Platform ekran görüntüleri, sözleşme/“investment agreement” metinleri

   • Kullanılan IBAN’lar, cüzdan adresleri ve zaman çizelgesi

   • Varsa aracılık eden kişi/şirket kimlik ve iletişim bilgileri

Önemli not: Bir avukatla çalışıyorsanız, avukatın ŞİB yükümlülüğü yalnızca Avukatlık Kanunu’nda sayılan belirli işlemler (ör. hesapların idaresi, şirket/taşınmaz işlemleri vb.) bakımından doğar; her vekâlet ilişkisi otomatik olarak ŞİB anlamına gelmez. Yine de avukatınız, delillerin düzenlenmesi, başvuru stratejisinin kurgulanması ve ilgili yükümlü kuruluşların harekete geçirilmesi konusunda kritik rol oynar.

📌Hukuki Uyarı ve Bilgilendirme Notu !!!

Bu içerik hukuki danışmanlık hizmeti niteliği taşımaz. Dosyanızla ilgili teknik analiz, uzman mütalaası veya adli bilişim desteği almak için bizimle iletişime geçebilir; nihai hukuki değerlendirme için ise mutlaka avukatınıza başvurmalısınız.

📬 Yazılarımızdan ilk siz haberdar olmak için e-bültenimize abone olmanızı öneririz. Böylece güncel içeriklere, sektörel gelişmelere ve uzman analizlere doğrudan erişim sağlayabilirsiniz.